ابرپروژه‌ای که سال ۸۴ با هدف کاهش وابستگی کشور به اینترنت بین‌الملل، ارتقای سطح حفاظت از اطلاعات و ارتباطات کاربران ایرانی، رشد انواع خدمات به‌ صورت بومی در بستر فضای مجازی، شکل‌گیری کسب‌وکارهای نوین، افزایش میزان بهره‌وری در ارائه خدمات به مردم، کاهش شکاف دیجیتالی در جامعه و... کلید خورد و قرار بود در پایان برنامه پنجم توسعه کشور استقرار یابد؛ اما این اتفاق نیفتاد. حتی پس از تصویب سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» در سال ۹۲ نیز چنین نشد. اتفاقی که البته باز هم تکرار شد و این ابرپروژه ملی باوجود فواید بسیار زیادی که به‌دنبال خواهد داشت به دلیل ضعف در زیرساخت‌ها و کمبود بودجه تکمیل نشد به‌طوری که آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات هرچند از پیشرفت ۴۰درصدی شبکه ملی اطلاعات گفته بود اما به‌صراحت بیان کرد: «در توسعه موتور جست‌وجوی بومی مردود شدیم، در توسعه پیام‌رسان‌های داخلی ضعف داریم و صیانت از داده‌های مردم در فضای مجازی ایران هم هنوز به قانون تبدیل نشده است».
این درحالی است که براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تا سال گذشته بیش از ۱۹هزار میلیارد تومان برای راه‌اندازی اینترنت ملی هزینه شده است.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم، حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس جمهور کشورمان راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را یک ضرورت خواند و به مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دستور داد راهبری تکمیل شبکه ملی اطلاعات را با جدیت پیگیری کنند. از سوی دیگر عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در جلسه رأی اعتمادش در مجلس شورای اسلامی وعده تکمیل این شبکه را تا پایان این دولت داد. البته وی هفدهم فروردین امسال و در جلسه شورای معاونان و مدیران کل ارتباطات و شرکت‌های تابعه نیز بار دیگر بر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان یک پروژه راهبردی و کلان کشور تأکید کرد و گفت: این پروژه باید در دولت سیزدهم محقق شود و اگر میزان تحقق آن تاکنون ۴۵درصد بود در سال جاری باید به ۷۰درصد تحقق شبکه ملی اطلاعات برسیم.
حال پرسش این است وزارت ارتباطات برای پیشبرد شبکه ملی اطلاعات با چه چالش‌هایی روبه‌رو است و مهم‌تر اینکه آیا می‌توان وعده تکمیل این پروژه تا سه سال دیگر را باور کرد؟

دولت تلاش می‌کند 
نایب رئیس کمیسیون اصل۹۰ مجلس شورای اسلامی در پاسخ قدس می‌گوید: کاملاً مسلم است می‌خواهیم این شبکه را راه‌اندازی کنیم و برای این منظور هم اعتبارات خوبی در بودجه سال۱۴۰۱ پیش‌بینی کردیم تا ان‌شاءالله دولت بتواند اجرای شبکه یاد شده را به‌خوبی پیش ببرد. 
نصرالله پژمانفر تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را خواست جدی مجلس شورای اسلامی می‌خواند و می‌گوید: الحمدلله با توجه به سیاستی که در دولت شاهدیم به نظر می‌رسد این دولت دارای انگیزه لازم است تا این پروژه را به سرانجام برساند. 
وی سپس به موانع تحقق وعده دولت برای راه‌اندازی شبکه یاد شده تا پایان کار دولت اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین مانع راه‌اندازی کامل این شبکه تا همین چند ماه پیش نبود اراده لازم در دولت‌های وقت بود که به شکر خدا دولت فعلی چنین مشکلی ندارد و تمام تلاش خود را می‌کند تا این پروژه را به سرانجام برساند. البته شاید مشکلاتی در راه تحقق این هدف وجود داشته باشد اما به حول و قوه الهی این دولت به وعده‌اش جامه عمل می‌پوشاند. البته ما هم در مجلس برای تحقق این برنامه و استقرار کامل شبکه ملی اطلاعات از هیچ تلاشی برای تأمین اعتبارات و در صورت نیاز وضع قانون جدید دریغ نمی‌کنیم. 

خیلی خوشبین نیستم
حسین اسلامی، رئیس هیئت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران اما خیلی به تحقق وعده یاد شده خوشبین نیست. 
وی در همین زمینه می‌افزاید: براساس برآورد سال گذشته تکمیل شبکه ملی اطلاعات در ایران نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۲۰۰هزار میلیارد تومانی دارد –البته با قیمت‌های سال گذشته - که اگر دولت تمام بضاعتش را به‌کار گیرد باز نمی‌تواند یک چهارم این مبلغ را تأمین کند و برای سه چهارم دیگر آن باید به سراغ بخش خصوصی برود که این بخش هم برای مشارکت باید از دو موضوع مطمئن شود. نخست اینکه از منظر اجتماعی بداند آیا بنای شبکه ملی اطلاعات بر قطع اینترنت جهانی است یا خیر چون اگر چنین نیتی وجود داشته باشد قطعاً بخش خصوصی در این پروژه مشارکت نخواهد کرد. موضوع دوم این است بخش خصوصی در جایی سرمایه‌گذاری می‌کند که پولش برگردد. بنابراین ما در نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران به این نتیجه رسیدیم در راستای حمایت از وزارت ارتباطات از همان ابتدای طراحی در خدمت این وزارتخانه باشیم نه اینکه تمام طراحی‌ها در دولت انجام شود که این اتفاق هم افتاده است.
اسلامی میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات را در بخش طراحی‌ها خوب توصیف می‌کند و می‌گوید: با تشکیل کارگروه اقتصاد دیجیتال حالا این امید وجود دارد که بخش قابل توجهی از اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات تا پایان کار این دولت انجام شود. با وجود این ما در زمینه حجم و سرعت اینترنت عقب هستیم و نباید تصویری ایجاد کنیم که به‌زودی اتفاقات خیلی خوبی می‌افتد چون انجام این برنامه واقعاً زمانبر است. 
او در خصوص موانع پیش روی پروژه یاد شده هم می‌گوید: به جز دو چالش یاد شده که مربوط به بودجه و مشارکت دادن بخش خصوصی می‌شود، همراهی حداکثری دستگاه‌های اجرایی و نهادهای حاکمیتی و دریافت مجوزهای لازم از آن‌ها مهم‌ترین چالش پیش روی طرح شبکه ملی اطلاعات است. در واقع اگر این مشکل پیش نیاید و همه دستگاه‌ها و نهادها با این پروژه همسو باشند و بخش خصوصی هم پای کار بیاید بقیه چالش‌ها اجرایی هستند و دوستان از عهده آن‌ها برمی‌آیند.